Üreten Türkiye’nin Haber Radyosu ST Endüstri Radyo‘da, Cem Karatay‘ın hazırlayıp sunduğu “Robot Yatırımları” programına Genel Müdürümüz Hakan Albayrak konuk oldu, keyifli bir programın gerçekleştiği canlı yayını ses kaydı olarak dinleyebilir aynı zamanda metin olarakta okuyabilirsiniz.

Radyo Programının İçeriği

-Cem Karatay

Üreten Türkiye’nin haber radyosu ST Endüstri Radyo’ya hoşgeldiniz, bir robot yatırımları programında daha birlikteyiz, bugün Bursa, Nilüfer merkezli bir firma konuğumuz olacak ve firmanın genel müdürünü ağırlayacağız. Kendisini tanıtmadan, sizlere takdim etmeden önce kısa bir giriş yapmak istiyorum, müsadenizle. Sanayide ki yolculuğuna mümessillik olarak başlayan, Bursa, Nilüfer merkezli Hidkom Mühendislik, bugün dünyanın birçok ülkesinden önemli markaların mümessillikleri yanı sıra bünyesinde imalatta gerçekleştiriyor ayrıca mümessilliklerini yapıyor bu firmaların. İş parçası bağlama, iş parçası tutma, hassas sıkma sistemlerinde uzmanlaşmış durumda, aynı zamanda hızlı kalıp bağlama sistemleri ile ilgili de çalışmalar yapıyor. Proje, servis, imalat konularında müşterilerine destek veriyor hizmetler sunuyor, firma yetkilileri işiniz imalat mühendisliği diyor.

Otomotiv, beyaz eşya, savunma sanayi, cnc makine imalatçıları, makine imalat sanayi, robotik endüstrisi gibi sektörlere hizmet veren bir firma Hidkom ve Hidkom Mühendisliğin Genel Müdürü Hakan Albayrak bugünkü konumuz Hakan Bey programımıza hoş geldiniz.

-Hakan Albayrak

Hoş bulduk Cem Bey nasılsınız?

-Cem Karatay

Bizler iyiyiz, teşekkür ederiz, sizler nasılsınız, iyisinizdir umuyorum?

-Hakan Albayrak

İyiyiz, bu soğuk kış gününde doğalgaz arzındaki kesintiden dolayı tatil yapıyoruz, Türkiye’nin bir gerçeği de bu, inşallah elektrikli günler, ışıklı günlerde daha mutlu mesut oluruz diye düşünüyoruz, bakalım, bu konuda üzerimize ne düşerse toplum olarak yapacağız.

-Cem Karatay

İnşallah, bu elektrik sıkıntısı, doğalgaz sıkıntısı, tüm sıkıntılarımızı bir an önce halledip, çünkü bunlar hep üretimde, sanayide kayıp olarak yansıyor. Maalesef durmaması gereken bir sektör diyoruz üretimin sanayinin her zaman ama maalesef bu tip şeyler yaşanıyor inşallah çok kısa olur daha da uzamaz.

-Hakan Albayrak

Umudumuz öyle ben inşallah kısa sürede bu sorunların çözüleceğine inanıyorum artık hep birlikte bekleyeceğiz göreceğiz bu arada Hidkom’u da gayet güzel tanıttınız, teşekkür ederiz.

-Cem Karatay

Ben teşekkür ediyorum, naçizane, tabi sizden detaylarını dinleyeceğiz, daha farklı bir şekilde, sizin açınızdan, sizin gözünüzden de bu dinleyecilerimize vermeyi planlıyoruz.

-Hakan Albayrak

Şimdi söylediğiniz gibi biz 1997 yılında şirketimizi kurduk, mümessillik ile başladık, makine mühendisi olarak 1987 senesinde mezun oldum Eskişehir Anadolu Üniversitesinden, ondan sonra muhtelif yerlerde makine mühendisi olarak çalıştık, en son Bosch Fren Sistemlerinde teknik mühendislik şefiydik, sonra karar verdik kendi işimizi kendimiz yapalım ama bu hakikaten sağolsunlar çalıştığımız yerler çok ciddi bilgi birikimi kazandırdı , bize çok farklı dünyaları gösterdi, ufuğumuzu açtı, bizde bir işletmeci olarak tabi bu tabiri ben kendim için hiçbir zaman özümsemedim, yani yaptığımız iş yine mühendislik, has bir mühendisiz, hiç bir zaman para kazanıcağız, işletmeci olacağız, böyle şeyler yapacağız, organizasyonlar yapacağız diye düşünmedik, hep kendi işimiz, mühendislik ile alakalı düşündük, sonunda da ne diyorlar, karşılığını gördük mü derseniz, gördük. Basit işte, bir masa bir sandalye ile başladığımız bu mühendislik yolculuğuna, geldiğimiz nokta olarak aşağı yukarı 100 kişi çalıştırıyor durumdayız,  servisimiz var makinalarımız var imalatımız var yani farklı sektörlerde de iyi bilinen bir firmayız da ve geldiğimiz nokta iyi.Tabi yaptığımız işler biraz enteresan işin doğrusu  ilk işimizi kurduğumuz 1997 – 1998 senelerinde 1999 senelerinde ne iş yaptın diye sorduklarında söylerken hakikaten biraz çekiniyordum çünkü hiç böyle bilinmeyen bir iş gibiydi o zaman sadece büyük firmaların bildiği işler şeklindeydi. Ülkede o zaman hakikaten firma sayısı da azdı, ziyaret edecek firma bulmakta da zorluk çekiyorduk. İşte büyük firmalar vardı Ford, Tofaş, Renault, bir iki Bosch fabrikası vardı, bu kadar gelişmemişti onlarda. Ondan sonra bu firmalarla iş oluyordu, Otokar vardı BMC vardı, sınırlı sayıda firmalarla iş yapıyorduk. Şu anda çok yaygınlaştı ve yaptığımız mühendislik işi, sanayide de bir dönüşüm oldu, artık batı kaynaklı imalat teknolojileri benimsendi, zaten başka çareside yok, yabancı firmalar yüzyıllar boyunca geliştirdikleri sistemleri, alternatif bir sistemi hızlı bir şekilde geliştirme şansınız yok. Bunları kullanacaksınız, ben çok olumlu şeyler yapıldığına inanıyorum bu son geçen 10 senede 20 senede, hani imalat mühendisliği konusunda bayağı bir gelişti. Mesela, Konya gitmediğimi bir lokasyondu, şimdi Konya’dan çok memnunuz, oradaki imalatçılar, işletmeciler bizim ürünlerimize talep gösteriyor. Sanayiye, bu robot üretimlerine bile ilgi gösteriyorlar. Sırasıyla iyi günler göreceğiz diye umut ediyorum inşallah.

-Cem Karatay

Bizde umut ediyoruz, çok teşekkür ederiz bu başlangıç için. Şimdi, tabi Bursa merkezlisiniz ama Bursa’da zaten otomotivin kalbinin attığı en önemli şehirlerden ama siz tabi sadece otomotiv yok, beyaz eşya var, savunma sanayi var, cnc makine var, makine imalat var, talaşlı imalat var, robotik endüstri var, çok sektör var ve ayrıca az önce dediğiniz gibi sadece Konya yok, Türkiye’nin her yerine hizmet götürüyorsunuz, bu da çok önemli bence.

-Hakan Albayrak

Şurada araya gireyim ben, yani Bursa’da gerçekten ciddi bir sermaye var ama bundan daha önemlisi sanayi altyapısını ve bu mühendislik altyapısını, teknoloji altyapısını özümsemiş ve benimsemiş bir teknisyen topluluğu var. Hani bu daha önemli, mesela bunu çok fazla yerde göremiyoruz.

-Cem Karatay

Hakan Bey bu ne demek, biraz açabilir misiniz?

-Hakan Albayrak

Bu şu demek, bir imalat yapılacaksa, batılı tarzda analitik düşünce ile bir sıralama silsilesiyle, bir planlama ile bir işin yönetilmesi demek, hani buradaki çalışanlar bunu biliyorlar. Bir de teknik olarak çalışıyorlar, hani bir resim çizilecekse en azından bir teknik resim çiziliyor ondan sonra teknolojiler değişti, cad olarak çiziliyor, cam olarak dataları alınıyor ondan sonra bunlar cnc tezgahlarda işleniyor ve kontrol ediliyor resme göre uygunlukları kontrol ediliyor. Resimlerde işte geometrik toleranstır, yüzey pürüzlülüğüdür, bu tür detaylarada bakılıyor bu teknisyenler bu sanayi altyapısını gayet iyi yakalamış insanlar, bol miktarda. Tabi burada bir avantaj var, Tofaş kurulmuş aşağı yukarı 40 sene 50 sene önce kurulmuş sonra işte Bosch kurulmuş, bunlarda gayet güzel bu kalıp tekniği, imalat teknikleri, üretim teknikleri, sac pres işçiliği, sac pres kalıpçılığı gayet iyi öğrenilmiş, bunları usulüne uygun, tekniğine uygun yapacak bir teknisyen topluluğu var burada, bu da çok büyük avantaj sağlıyor.

-Cem Karatay

Okul gibi olmuş adeta, çünkü çok fazla mühendis yetiştirmiş oralar…

-Hakan Albayrak

Evet, evet, yani bunu Türkiye’de çok fazla yerde göremiyoruz maalesef, mesela Türk Traktör’ün yetiştirdiği bir kadro var Ankara’da, hani Türk Traktör’de aynı okul gibi çalışmış, uzun seneler Türk Traktör ama Bursa’da yoğun bir şekilde hissediliyor bu teknisyen topluluğu ile alakalı durum. Yani Ankara’da böyle bir yoğunluk hissedilmiyor, orada da kendine göre gelişen sanayiler var tabi ama Bursa’da bu imalat mühendisliği, teknisyenliği son derece iyi ve kolayda iş yapılabilir hale gelmiş. Ama bunun sonucuda gözüküyor, robotik entegratör sayısına bakarsanız, %60’ı, %70’i Bursa ve çevresinde toplanmış şeklinde, bu tür işler burada toplanmış vaziyette. Niye, çünkü altyapıda ciddi yardımcı olabilecek detaylı sanayiler ve butik işletmeler var, her türlü işinizi, rahatça gördürebiliyorsunuz, teknik olarak sıkıntı yaşamadan gördürebiliyorsunuz. Bu da Bursa’nın avantajı diyelim.

-Cem Karatay

Şimdi tabi bir de Gemlik’e TOGG’da geliyor. Fabrika kuruldu, çalışmalar da, robotlar da kurulmuş, çalışma da başlayacak Türkiye’nin yerli otomobili üretiliyor. Oda herhalde ayrı bir şey oldu, ivmeledi değil mi, yeni bir heyecan yarattı diyebilir miyiz?

-Hakan Albayrak

Tabi ki, bir çok arkadaşımız TOGG ile alakalı çalışma yapıyorlar, TOGG ile yeni bir sinerji getirdi şehre. Çalışma imkanı bulan arkadaşlar, bunlar hakikaten iyi seçilmiş firmalar, bunlarda ciddi bir heyecan var, çok sevinçli, inşallah imalat biterde ilk araba çıkınca, Bursa içinde itici bir güç olacak bu TOGG arabasının imalatının burada olması. Tabi bu ne yapacak, Bursa’da ki imalat mühendisliği işi yapan arkadaşların vizyonunu da geliştirecek daha farklı sektörlerde çıkıcak, eminim, elektrikli arabada dünyada yeni bir sektör bununla alakalı yeni teknolojilere bu kapı açacak, yani şu anda bilmediğimiz daha farklı imalat teknolojileri de girecek eminim.

-Cem Karatay

Bataryası, şarjı, elektromobilite ekosistemi diyorlar ya herhalde o kurulacak, oluşturulacak yavaştan…

-Hakan Albayrak

Yani bunların, kurulması lazım tabii şu anda yeni sözcükler bizim için de, bunlar hayatımıza girecek ben bunların her bir tanesi endüstri kolu haline gelecek, tabi bunlarla alakalı sanayi kolu zorunlu olarak gelişecek. Hani Bursa bu konuda da bayraktarlığını bırakmayacak, öyle gözüküyor. Bir 20 senesine daha, geleceğin 20-30 senesine daha imzasını atacak bu otomotivde öyle gözüküyor.

-Cem Karatay 

Keşke Bursa, Sakarya, Kocaeli, Gebze gibi şehirlerin yanına yeni şehirler ekleyebilsek, doğudan da ekleyebilsek, işte güneydoğudan, Eskişehir var Ankara var ama daha fazla şehir ekleyebilsek sanayimize, Gaziantep gibi mesela, çünkü ihtiyacımız var üretmeye, daha fazla istihdama, ihracata, daha fazla yerlileşmeye, millileşmeye biraz daha ihtiyacımız var gibi gözüküyor.

-Hakan Albayrak

Yani, tabi şimdi burada çok doğru söylüyorsunuz ama Türkiye’nin gözüken profili, biz dediğiniz gibi çok yere giriyoruz ama maalesef sanayi işte bu Bursa, Gebze, Adapazarı ve bu hatta çok yoğunlaşmış. İçerilerde özellikle Ankara’dan sonra gittiğiniz zaman içler acısı, gerçekten sıkıntılı bir hava var. Artık bu tabi ne diyorlar, bizim büyüklerimizin düşünmesi ve yapması gereken şeyler. Tabi çok yoğun bir şehirleşme var, bunu Batı’da Almanya’da, Fransa’da veya İngiltere’de böyle bir şehirleşme şeklide görmüyoruz. Daha farklı işte, yayılı bir şekilde şehirleşme yapıyorlar, hem şehirlerin içerisindeki konut konusunda artı ülkenin içerisindeki şehirlerin yoğunluğunun yayılımı ile alakalı hani Türkiye’de ki gibi bir bir durum yok. Tabi bu konular biraz daha bizi aşan sorunlar, tabi Türkiye bu planlı kalkınma projelerinden, planlı kalkınma hamlesinden vazgeçtikten sonra biraz işler karıştı. Bu cumhuriyet döneminde 50’lire, 60’lara kadar doğu illerinde de ciddi yatırımlar yapılmış, işte farklı sanayilerde şeker fabrikları, Kayseri’de uçak fabrikası varmış, kapatmışlar. Kayseri’deki uçak fabrikası, 30 ülkeye ihracat yapmış, düşünebiliyor musunuz Kayseri gibi bir yerde.

-Cem Karatay

Müthiş bir şey bu, müthiş bir şey…

-Hakan Albayrak

Sivas’ta demir çelik tesisleri kurulmuş, bakır tesisleri kurulmuş Divriği’de, Kahramanmaraş’ta kömür santralleri kurulmuş, Afşin Elbistan’da neredeyse dünyanın en büyük açık kömür kaynağından termik santraller kurulmuş ama son 20-30 sene sanayi yatırımları açısından çok zayıf kaldı. Şuanda yaşadığımız süreçte gerçekten bakıyoruz, büyük yatırım olarak TOGG harici yatırımda yapılmıyor Türkiye’ye. İnşallah bu TOGG, Bursa’mız için hayırlı olacak, çok umutluyuz.

-Cem Karatay

İnşallah, her fabrika bir kaledir sözünü de hatırlatalım burada…

-Hakan Albayrak

Valla her fabrika bir kaledir kesinlikle, planlamayı da tabi iyi yapmak lazım, ama hala Türkiye’nin ciddi sorunları var, bakın şimdi Türkiye İhracatçılar Meclisinin rakamları, şuanda Türkiye’nin ihraç ettiği ürünlerin ortalama fiyatı 1 dolar 27 cent. 227 milyar dolar ihracat yapmış Türkiye, tonajına vurduğunuzda, bir kilogram için 1 dolar 27 cent gibi bir rakam çıkıyor. Bu şunu gösteriyor, bu bizim konuştuğumuz yüksek katma değerli ürünlerin oranının hala çok çok az olduğunu gösteriyor. Türkiye’de ki ihracat yüzdesinde, yani ben şunu anlıyorum herhalde madenini, işlenmemiş ürününü, taşını, kayasını, toprağını alıyorlar ve çok çok büyük miktarda alınıyor bu, rakamlara da yansıyor. İthal ettiğimiz ürünlerin, mesela bir cep telefonunun kilosu 500 dolarlara, 1000 dolarlara geliyor.

-Cem Karatay

Kilogram başına fiyatımızı arttırmamız lazım…

-Hakan Albayrak

Buda, elektronik sektörünün, robot teknolojilerinin arttırılması ve hızlanması ile bu tür teknolojileri kullanan firmaların artması ile rekabetçi birim fiyatlarının artmasıyla olabilecek bir şey. Artık işçilikle, robota karşı insanın yarışma şansı yok. Bu robot, yatırımlarına hızlı bir şekilde firmaların dönmesi lazım.

-Cem Karatay

Hakan Bey, ilk bölümümüzde firmanızı tanıttınız, kuruluşundan, tarihçesinden, kendinizi tanıttınız, biraz sanayiden bahsettik ama şimdi biraz dilerseniz, Hidkom Mühendislik için 2021 yılı nasıl geçti, pandeminin etkilerini nispeten aşıyla, aldığımız önlemlerle aşmaya çalıştığımız, mücadele ettiğimiz bir yıldı. Tabi birçok farklı krizler yaşandı ama genel olarak şöyle bir değerlendirme alsak, nasıldı sizin açınızdan yıl?

-Hakan Albayrak

Cem Beycim, 2021 yılı neticede toplam ciroda, ciro bazlı bakarsak bizim için iyi geçti diyebiliriz, böyle çok parlak değil tabi, bu pandemi sonrası ve pandemi içinde yaşarken, ama toplamda böyle memnun musunuz bu 2021’in toplam aktivitesinden, memnunuz diyebiliriz. Yalnız tabi biz küçük bir firmayız, küçük bir firma olduğumuz için kendimizi böyle hızlı bir şekilde adapte edebiliyoruz pazar koşullarına ama tabi gördük mesela, otomotiv sanayisinde ciddi bir sıkıntı var, araba fabrikaları çalışmıyor bu sensör olmadığı için çalışamadılar. Daha büyük ölçekli beyaz eşya firmalarında da bu tür sıkıntılar oldu. E tabi bunlar, mal tedariğinde ki zincir kırıldığı için bir de hakikaten dünya bu Çin’e çok fazla bel bağlamış, bütün neredeyse üretim bu detay üretimler, büyük üretimler, demir çelik gibi, kütük gibi, alüminyum alaşımları, krom alaşımları bir kısmı Çin’den geliyor artı detay işçilik isteyen, sensördür, parçaların bir çok kısmı, elektronik komponentlerin birçoğu Çin’den geliyor. Tabi bu tedarik zincirinde problem olunca ana sanayilerde gerçekten sıkıntı oldu ama biz mühendislik çalışması yapan bir firma olduğumuz için kendimize iş dalı açacak alan bulmakta işin açıkçası çok zorlanmıyoruz, farklı şeyler yapabiliyoruz. Hani çalışabildiğimiz için bu sokağa çıkmalar, aşı sayesinde de biraz yumuşadı, hani biz aktivite yapabildik ve 2021 yılını biz rahat bir şekilde çalışarak atlattık. Sanırım bu 2022’de bu ana sanayide ki problemler de gider, tabi buna bağlı ana sanayi durduğu zaman bunun altındaki çok tedarikçi firmalar da var, bunlar da bir takım hasar gördüler, çalışamadılar. Bizi nasıl etkiliyor, firmalara mühendislik hizmeti veren bir firma olarak burada yatırımlarda azalma gördük. Kapasitesini kullanamayan firmalar yatırım yapamadılar özellikle otomotiv sektöründe, onun tabi biraz sıkıntılarını gördük. Ama toplamda bizim için iyi geçti diyelim inşallah 2022 de herkes için toparlayıcı bir yıl olur herkes rahat çalışır, herkesin işi gücü iyi olur diyelim.

-Cem Karatay

Bütün temennimiz o yönde, şimdi şundan bahsedelim, mümessillikleriniz var ondan da bahsedeceğiz ama sizde birde imalat kısmı da var özellikle son yıllarda hedef kitlemizi kobilere ürün yapmak üzere kurguladık aynı zamanda bunlar ithal ikame ürünler diyorsunuz bir röportajınızda. Neden böyle bir karar alma ihtiyacı duydunuz?

-Hakan Albayrak

Şimdi, Cem Bey, ithal ettiğimiz ürünler son derece kaliteli, mesela bir tane mümessiliğini yaptığımız firmamız 1709 senesinde kurulmuş, bakın 312 sene geçmiş, 312 senelik bir bilgi birikimi var fakat tabi son derece kaliteli ve üst grup ürünler yapıyor diyelim, tabi Türkiye’de şöyle de bir şey oldu, firmaları ayırmak gerekiyor, ayırıyoruz da büyüklüğüne göre, mantaletilerine göre, çalışma stillerine göre ayırıyoruz. Şimdi burada iş hacmi çok yoğun olan firmalar var mesela Bosch fabrikaları, çok büyük hacimli çalışıyorlar. Bosch fabrikasında bir ürün diyelim bir enjektör, 20 milyon, 30 milyon, 40 milyon tane ürün yapabiliyorlar, düşünün bu büyük bir hacim, işte Federal Mogul gibi. Bu firmaların ürün istedikleri ürün kalitesi ile Konya’daki yan sanayicimiz yada after market işi yapan bir firmamız, aynı işi, ürünü yapsalar dahi sayılarında bir fark oluyor. Birinin bir milyon yada 5 milyon yaptığını bir after marketçi 50 bin yapabiliyor veya 5 bin yapabiliyor 3 bin yapabiliyor dolayısıyla burada bir ürün kalitesi, aynı ürün kalitesini firmalara vermek çok doğru olmuyor. Niye doğru olmuyor, çünkü bir milyon, iki milyon üreten firmanın harcayabileceği para ile 5 bin tane üreten firmanın harcayabileceği para arasında bir orantı olması lazım. Dolayısıyla daha düşük bütçeli firmalara bir ürün temini düşündük, çünkü hakikaten Bosch’un, Federal Mogul’un, Fiat’ın harcayabileceği, verebileceği para ile bu diğer firmaların yatırım maliyeti aynı olmuyor. Dolayısıyla, daha düşük bütçeli işler için ürün geliştirelim dedik, teknoloji ile böyle üretimleri daha az olan firmalarda kullanabilsin diye ana sebep bu. O yüzden biraz daha düşük bütçeli, yüksek kaliteli olmayan ürünlerimizi yaptık ama yeterli kalitede diyelim, piyasaya girdik ve bu diğer firmalar ile bu ürünleri tanıştırdık.

-Cem Karatay

Dönüşlerden de memnunsunuz değil mi, gidişat nasıl, onu da size sorayım?

-Hakan Albayrak

Şimdi bu işler zaten hata affetmeyen işler, çünkü firmanın imalatını direk durduruyorsunuz, dolayısıyla adınız çok hızlı bir şekilde yayılır, iş yapamazsınız bir daha. Bizim ürünlerimiz gerçekten çok teknik olarak imal edilmekte, ilk olarak cad ortamında analiz edilmekte ondan sonra ürünümüzü yaptıktan sonra ömür testlerine sokuyoruz, sızdırmazlık testlerimiz var kısacası hangi ürün ne testi istiyorsa onu yapıyoruz, onayını aldıktan sonra piyasaya sunuyoruz. Piyasadada bir kere denemelerini yapıyoruz, ondan sonra onaylandıktan sonra rahat rahat gönül rahatlığıyla piyasaya verebiliyoruz. Ve bu şekilde hiçbir sıkıntı yaşamıyoruz.

-Cem Karatay

Harika, peki şimdi robot sektörüne geçelim, robotik sistem entegratörlerine yönelik çözümleriniz var, ürünleriniz var, bu tarafta bu alanda sunduğunuz çözümleri sizden dinleyebilir miyiz. Sanıyorum ProModul, yanlış anımsamıyorsam…

-Hakan Albayrak

Bizim bu gene Roemheld olarak, Roemheld markası, Stark markası ve Hainbuch markası ile çalışmalar yapıyoruz. İşin doğrusu bu robot çalışmalarına yerli ürün daha başlamadık. Bu entegratörlere önerdiğimiz ve kullandığımız ürünler %90-95’i ithal ürünler. Bu ürünler arasında bağlama kalıpları dediğimiz, fikstür – aparat dediğimiz, yani robotun iş yaptığı, çalışacağı ortamdaki, bağlama kalıplarının robotla entegrasyonunu sağlayacak ürünleri komple yapıyoruz. Komple modül olarak bunları hepsini imal edebiliyoruz. Yani robot uyumlu ürünlerimiz var. Şimdi burada ne demek istediğimizi açarsak, mesela somut bir örnekten gidelim, atıyorum bir tane fiili olarak Erkunt fabrikasında kurulu hattımız var, aşağı yukarı 25 tane işleme merkezi var, ABB firmasının yapmış olduğu bir entegrasyon, proje bu. Burada motor bloğunun tamamen robot kontrollü işliyorlar. Traktör motor kapağı bunlar, ne yapıyor robot, bunu getiriyor makinede ki bağlama kalıbına takıyor, bağlama kalıbı ile robotun konuşması lazım. Biz bu konuşur duruma getiren ürünlerimiz var.

-Cem Karatay

Yani ikisini birbirine entegre ediyorsunuz, bağlıyorsunuz iş parçasını birbirine…

-Hakan Albayrak

Evet, yani bağlama kalıbındaki komponentler robotla konuşuyor, ne diyorlar plc sisteminde birbiri ile konuşabiliyor. Yani haberleşebiliyor, ürünlerimiz tamamen haberleşme yapabilecek şekilde, artı tabi bunlar hidrolik olarak var, şuanda yeni ürünlerimiz tamamen elektrik kontrollü, elektrik kontrollü fiksleme elemanları, dayama elemanları bunların tamamını artık elektrik kontrollü olarak kullanılabilmekteler. Direkt elektrik ile komuta edilebilen aletler haline geldiler artık.

-Cem Karatay

Hakan Bey, genelde siz robotik sistem entegratörleri ile çalışıyorsunuz, değil mi, son kullanıcı değil yani?

-Hakan Albayrak

Bizim hedefimiz komple işi alıp proje olarak,  entegratör yapan firmalarla, burada bizim biraz daha büyük hacimli işler oluyor. Bizim ürünlerimiz kaynak robotlarında da kullanıyor, her türlü sistemde çözümümüz oluyor.

-Cem Karatay

İkinci bölümümüzün sonuna yaklaşırken, diğer mümessillikleriniz hakkında da bilgi verebilir misiniz?

-Hakan Albayrak

Tabi şimdi, bu firmalarımız bizim “QDC” dediğimiz “Quick Die Changing” veya “SMED” dedikleri single minutes exchange die denilen kalıpların hızlı şekilde değiştirilmesi konusu var. Bu konuyla ilgili bizde ciddi şekilde hem bilgi birikimimiz var hem de ürünlerimiz gerçekten iyi, yani burada hangi sektörlere hitap ediyoruz, burada pres sektörü kalıpların değiştirilmesi gerekiyor özellikle after market gibi çok sayıda parçası olupta kısa sürede dönmesi, set-up yapılması gereken işler de çok verimli oluyor. Ama genelde tabi artık kullanılmaya başlanıldı bu kalıplarda sac kalıplarında diyelim, aynı şekilde plastik kalıplarda da kullanılıyor. Kalıpların hızlı şekilde değiştiren sistemlerimiz var. Veya talaşlı imalatta da kullanılmaya başladı. Zero point clamp sistemleri diyorlar, bunlar ile ilgili bizde sonsuz sayıda uygulamalara göre ürünlerimiz var.

-Cem Karatay

Birçok sektöre göre, geniş hitap ediyorsunuz, bu ürünlerinizle, çözümlerinizle ama orada tabi mühendislik devreye giriyor. Sahada, gidip yerinde müdahale edebiliyorsunuz sonuçta değil mi gerektiğinde?

-Hakan Albayrak

Yani bizim işimiz tamamen yerinde olayı görmekle başlıyor, bir kere ne istendiğini çok iyi anlamamız lazım. Ondan sonra çözüm üretebiliyoruz, çünkü farklı sektörlerde çalışıyoruz, hani presçilerle de çalışıyoruz, roket sanayi ile de çalışıyoruz, havacılıkla da çalışıyoruz, herkes ile çalışabiliyoruz, herkesin istediği farklı bir şey oluyor, hani bu iş zaten, karşınızdakinin ne istediğini anlamakla başlıyor, ona göre çözüm üretiyorsunuz, ona göre ürün seçiyorsunuz, burada bizim avantajımız hem yabancı ürün portföyümüz çok geniş hem de burada kendimiz imalatta yapabiliyoruz, 4-5 tane cad sistemimiz var iş istasyonumuz var.Burada da projelerini geliştiriyoruz, daha sonra onay aldıktan sonra imalat yapılacaksa imal ediyoruz, ithal edilecekse ithal ediyoruz, sonrasında bitmiş ürün olarak hazır proje olarak kullanıcıya teslim ediyoruz.

-Cem Karatay

Hakan Bey, robot yatırımları 2022 yılı zirvesininde katılımcılarındansınız, 4 – 6 Ekim 2022 tarihlerinde İstanbul Tuzla’da Viaport Marina’da Expo Center’da düzenlenecek, 7. kez düzenlenecek robot yatırımları zirvemiz. Burada zirve temamızı verimlilik olarak belirledik, bu kapsamda da verimlilik tarafında, kullanıcılarınıza, müşterilerinize sunduğunuz çözümlerinizden bahsetmenizi rica edeceğim. Burada müşterilerinize sunduğunuz ne gibi avantajlar var birazcık bahsedebilir misiniz?

-Hakan Albayrak

Tabii ki, robot kullanmanın avantajları sonsuz herkes biliyor, bir kere elemandan bağımsız iş yapıyorsunuz, iş kaliteniz sürekli aynı çıkıyor, robottan herhangi bir problemli parça, sıkıntılı parça, gözden kaçan parça diye bir konu yok. Artı son derecede hızlı yapabiliyorsunuz işlerinizi, dolayısıyla robot, imalatçı firmalara ciddi verim getiriyor. İşlerini hızlandırıyor ve kalitelerini hep aynı düzeyde tutuyor, hani bunlar bir imalatçının, imalat yapan firmanın istediği şeyler. Burada tabi biz firma olarak, çalışmalarımız çok değişik şekilde yapılıyor, mesela bir firmaya silah imalatçısı bir firmaya, hızlı bir şekilde işleme isteği ile başvurduğunda, imalatlarını robotla işleme yapma amacıyla başvurdu. Mekanik bir bağlama kalıbı kullanıyordu, mekanik bağlama kalıbında da bağlama süreleri tabiki uzun sürüyor. Parçanın işlenme süresi talaş kaldırma operasyonu 35 dakika civarında sürüyordu. Bu 35 dakika süren operasyonda 15 – 20 dakika arasında belirsiz bir sürede de bağlama süresi vardı. Yani toplamda bu parçanın imalat süresi 50 – 55 dakika civarlarındaydı. Biz bu projede, öncelikle bir bağlama kalıbı yaptık, bu bağlama kalıbını hidrolik olarak düşündük ama robota uygun olması için ona uygun komponentleri seçtik, hidrolik switchli modellerimizi seçtik, çünkü, burada yüksek kuvvetlerle talaşlı imalat yapıldığı için yüksek kuvvetli sıkma ürünlerinin kullanılması lazım, bu da hidrolikle daha kolay sağlanabilecek bir alan. Sonuçta, 15 – 20 dakika arasında manuel süren operasyon 30 saniyeye indi. Bu 30 saniyede parça yükleniyor, hava kontrolü ile parçanın oturup oturmadığı doğru bir şekilde konumlandığı kontrol ediliyor, düzgün bir şekilde oturmuş ise bu parça sıkılıyor, sıkıldıktan sonra robot geri çekiliyor, robot çekildikten sonra da makine spindle’ı çalışarak talaşlı imalatına devam ediyor. Burada imalatçı ne kazanmış oldu, neredeyse parça başına %60’a yakın verimlilik elde etmiş oldu. Gündelik üretimini neredeyse 1,5 – 2 misline çıkardı ve elemandan bağımsız bir yapı elde etti. Bununda biz hesapladığımızda yatırım maliyetini 8 – 9 ayda amorti edecek bir şekilde yaptık, buda inanılmaz iyi bir rakam. Yani böyle bir senenin altında yatırımların geri dönüşü olduğunda, son derece imalatçı için verimli bir alan oluyor bu robotla çalışmak.

-Cem Karatay

Robotla çalışmanın birçok avantajı var tabi, az önce sizinde bahsettiğiniz gibi ama bu iş parçası bağlama, talaşlı imalatta bu çok önemli. Hem dediğiniz gibi çalışandan, iş gücünden tasarruf ediliyor, bir maliyetten tasarruf var. Tabi iş sağlığı güvenliğinde de ekstra bir avantaj da sunuyor, çok avantajı var ama hem işide hızlandırıyor, zaman tasarrufu sağlıyor tabi ve işleri çok daha hızlı bir şekilde, pratik bir şekilde yapmaya imkan tanıyor.

-Hakan Albayrak

Şimdi bu parça bağlamada mekanik bağladığımız zaman adamın gerçekten yani çalışan arkadaşın son derece dikkatli olması lazım mesela bu scrap oranları dediğimiz hurda oranlarında bunlarda manuel bağlama ile yani bizim proje öncemizde %4 – %5 scrap veriyorlardı, şuandaki scrap oranı %0,1 – %0,2 seviyelerinde. Oda bağlama ile alakalı değil, kesici takım ile alakalı, şimdi onu da birazcık firma araştırmaya aldı. Muhtemelen onu da çözerler, neredeyse scrap oranını, hurda oranını  sıfıra çekecekler, bu çok önemli, işin scrap parçayı bulmak da oda bir marifet. Hani bir ön ayrım yapmazsanız ve parçayı da montaja alırsanız bir de böyle emniyet parçasıdır, silahtır, frendir, daha uçaklarda kullanılacak parçalardır, bunlara girerseniz iyicene daha karışıklaşıyor. Allah korusun düşünün mesela bu projede bir silah, namlu parçası idi, kötü işlendi, bir parçası zayıf kaldı, tetik çekildi patladı, ürün dağılabilirde, kötü olur.  Yani ne yapıyor bu scrap oranında azaltması çok avantajlı, hani en azından bu kontrol sistemini de projede scrap oranının sıfır olduğunu gördükten sonra, ara kontroller, onları da bile kaldıracaklar. İşletmeye artı katma değerler bile ileri ki, imalatın ileriki aşamalarında bile katkı sağlayacak, bir kalite sağlayacak. Veya bir geri bildirim sağlayacak, mesela orada ki kaliteci arkadaş, çok daha az iş yapacak yada hiç iş yapmayacak, bu durumu da ortadan kaldıracak.

-Cem Karatay

Bir standartlaşma da söz konusu…

-Hakan Albayrak

Standart parça ile iş yapması çok kolay, mesela bir montaj aparatı yapıyorsunuz, farklı parçalar geldi mi, iş çok daha karışık oluyor, hızlı olmuyor. Standart parça geldi mi, belli bir toleranslar içinde çok daha rahat iş yapma şansına kavuşuyorsunuz. Maliyetler inanılmaz düşüyor tabi ki.

-Cem Karatay

Az önce bahsettiğiniz gibi özellikle stratejik sektörlerde, özellikle sanayi sanayisinde, güvenlik sektörlerinde, uçak gibi üreticilerinde çok çok önemli gerçekten, hem üretimdeki o hassasiyet, rijitlik, o mühendisliğin devreye çok daha fazla girdiği stratejik sektörlerde bence daha önem kazanıyor. Robotun ve robotların da önemini görüyoruz…

-Hakan Albayrak

Robot yatırımları, imalatçılar gördükçe gerçekten hayran oluyorlar, ben gelecek 5 sene 10 sene içinde hani imalatta %20 – %25 iş gücünün yerini tutacağını düşünüyorum. Ciddi de bir talep var. Yeni bir tane entegratör firma kuruluyor, açılıyor ve bu arkadaşlar da iş yapıyor, piyasada ciddi bir şekilde robota talep var. Bu gittikçe de gelişecek.

-Cem Karatay

Hakan Bey, burada yatırım yaparken neye dikkat etmeliler, yatırımcılar, özellikle bu noktada, çünkü dediğiniz gibi entegratör firmalarda çok fazlalaştı ve nasıl ayrım yapmak lazım ve bazen o konuda da hani ne derler daha sonrasında atıl olan sistemler de maalesef ortaya çıkıyor, görülebiliyor…

-Hakan Albayrak

Tabi, bu son derece bir uzmanlık alanı, bu robotla çalışabilir bir sistem yapmak, burada referansı olan, tecrübesi olan firmalarla iş yapmak bir kere en başta doğru bir tercih. Çünkü gerçekten piyasada çok fazla firma oluştu, yani bunların bir çoğu gayet güzel iş bilen arkadaşlar ama imalattada sonsuz alternatifler var, bir de çok fazla sektör de var. O sektörde bir kere iş yapmış arkadaşlarla çalışmaları daha doğru, örneğin, sac pres işinde çalışmış bir entegratör bu konuda referansı varsa, sac pres işini ona yönlendirmek daha mantıklı ama montaj işleri çok daha farklı bir mantık gerektiriyor, veya kaynak işleri daha farklı bir bakış açısı gerektiriyor. Dolayısıyla sektörde bu kendi kendine oluyor benim gördüğüm, mesela sac işi yapanlar daha çok sac işi yapıyorlar, montaj işi yapanlar daha çok montaj işi yapıyorlar, hani burada, tavsiyem, sektöründe ki referansları göz önüne alsınlar. Tabi her zamanda projenin aslını görmeleri ve somut verilerle hareket etmeleri robotla çalışmak isteyen yatırımcılara her zaman benim tavsiyem bu yönde, somut verilerle çalışsınlar işte kaç dakikadır, imalat süresi nedir, robotun bakımı yapılacak mı, yapılmayacak mıdır bunlar detaylı sorgulanması gerekir. En önemlisi benim dediğim sektörde, kendi sektöründe ki referanslarına baksınlar, yani o şekilde ilerlemek daha doğru olur.

-Cem Karatay

2021 yılında Bursa Makine Teknolojileri Fuarı BumaTech’e de katıldınız. Herhalde fuarları özledik değil mi, siz de bunu gördünüz, nasıl bir fark oldu?

-Hakan Albayrak

Şimdi, Bumatech‘te gerçekten ben şaşırdım, o kadar bir katılım beklemiyordum, yani Bursa fuarları genelde hani biraz daha, daha önceleri çok hareketli geçmiyordu ama inanın, fuar sabah 9’da açılmış ben 10 – 10.30 gibi gittim, zaten manzarayı bir gördüm dedim fuar bomba gibi geçecek, hakikaten de öyle oldu. İnsanlar gerçekten fuarı, sosyal ilişkileri, tanıdıklarını görmeyi özlemişler. Maalesef pandemiden dolayı bir iki sene ara verildi bu işlerde, çok olumlu geçti, bundan sonraki fuarlarında en azından 2-3 sene böyle gayet olumlu, verimli geçeceğinden eminin ben yani, inşallah bu hastalık ile ilgili başka sıkıntılar çıkmazda bu dediklerimize kavuşuruz.

-Cem Karatay

İnşallah, 4-6 Ekim 2022’de de sizi İstanbul Tuzla’da ki robot yatırımları zirvesi ve sergisinde göreceğiz, oraya katılacaksınız…

-Hakan Albayrak

Sabırsızlıkla bekliyoruz….

-Cem Karatay

Neler sunacaksınız, onları ilerleyen zamanlarda sizlerden dinleriz, artık fuara yaklaşınca eylül gibi, onları sizden alırız ama 2022 yılına dair böyle bir projeksiyon, son soru olarakta bu olsun, neler hedefliyor Hidkom Mühendislik, neler var? Birazcık bunlardan bahseder misiniz…

-Hakan Albayrak

Şimdi, Türkiye’nin mevcut durumunda gerçekten bir imalat sektöründe bir olumsuzluk yok şuanda öyle gözüküyor, bu çip krizi de giderilirse, tabi bir de makro gelişmeler de var dünyada, yani bu çipten kaynaklı tedarik zincirinin kırılması Türkiye gibi daha yakın, nüfusu genç ülkelerde, bir takım imalatların yaptırılmasını daha böyle cazip kılıyor, özellikle Avrupa ülkeleri açısından hatta Amerika açısından da, bence bir kaynak olarak Türkiye, potansiyel bir kaynak olarak düşünülüyor, makro politik sıkıntılar da giderilirse ben Türkiye’nin hızlı bir şekilde sanayileşmede daha etkili hızlı bir şekilde gelişeceğine inanıyorum, inşallah 2022 de böyle ciddi güzel şeyler olur diyelim, hani umudumuz bizim gayet iyi, gelişecek bir Türkiyemiz var, nüfusumuz genç, makro şartlarda Türkiye’den yana bence, olumlu beklentilerimiz var, iyi olacak inşallah.

-Cem Karatay

Tabi dediğiniz gibi hem tedarik zinciri kırılması, hem pandemi, hem kurların oynaklığı diyelim, maalesef, bazı sorunlar ortaya çıktı ama inşallah, çok daha güzel bir yıl olacak, bizim için 2020’den, 2021’den daha güzel bir yıl olacak. Robotik sektörü de makine sektörü de inşallah güzel bir yıl geçirir. Çok çok teşekkür ederiz Hakan Bey ağzınıza sağlık.

-Hakan Albayrak

Sağolun ben teşekkür ediyorum Cem Beyciğim, inşallah dinleyenlere, yatırımcılara da çok sevgiler, selamlar diliyorum.

-Cem Karatay

Robot yatırımları programımızın sonuna geldik, bugün Bursa, Nilüfer’den Hidkom Mühendislik Genel Müdürü Hakan Albayrak bizimle birlikteydi. Hidkom Mühendisliğin yolculuğunu kendisinden dinledik, tabi robotik sektörünüde konuştuk iş parçası bağlama sistemlerini, konuştuk talaşlı imalatı konuştuk, makine sektörünü, makine imalatı sektörünüde konuştuk üretimi konuştuk bir sonraki programda üretimi sanayi konuşmaya robotları konuşmaya devam edeceğiz bizden ayrılmayın herkese sağlıklı günler diliyoruz.